Әлем елдерінің басшылары дүйсенбіде АҚШ-тың Бостонда қаласында болған терактіні айыптап жатыр.

БҰҰ бас хатшысы Пан Ги Мун терактіге қатысты "ең сұмдығы - екі жарылыстың да әлемнің әр түкпіріндегі адамдарды біріктіретін шара кезінде болғаны" деді.

Ресей президенті Владимир Путин жарылыстарды "тағылық қылмыс" деп атап, АҚШ-қа Ресей көмегін ұсынды.

Ауғанстан президенті Хамид Карзай "өз елінің мұндай оқиғалар кезінде туындайтын азап пен қайғыны бөлісетінін" айтты.

Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев АҚШ президенті Барак Обамаға жеделхат жолдап, ел халқының және өзінің атынан қаза болғандардың отбасылары мен туған-туыстарына, бүкіл Америка халқына көңіл айтты.

Марафон кезінде болған екі жарылыстан үш адам қаза тауып, 130-ға тарта адам жараланған еді. Марафонға әлемнің бірқатар елінен 27 мыңға тарта адам қатысқан. АҚШ президенті Барак Обама қылмысқа жауаптылардың табылатынына және жауапкершілікке тартылатынына уәде берді.

Жарылыстарға жауапкершілікті әзірге ешкім мойнына алған жоқ. Бостон, Нью-Йорк, Вашингтон, Лос-Анжелесте қауіпсіздік шаралары күшейтілді. Федералды тергеу бюросы терактіні тергеу жұмыстарын жүргізіп жатыр.

Алматы облысындағы Қапшағай су қоймасы осымен екінші жыл қатарынан суға толды. Бұл туралы бүгін Қазақстанның су ресурстары және ирригация министрлігінің баспасөз қызметі хабарлады.

"Қазір Қапшағай су қоймасында шамамен 18,5 млрд текше метр су жиналды. Былтыр су қоймасы кейінгі 10 жылда алғаш рет 100 пайыз суға толған болатын. Су қоймасының толуы облыстағы Ақдала және Шеңгелді суармалы алқаптарын сумен толықтай қамтуға мүмкіндік береді", – деді баспасөз қызметі.

Министрлік Қазақстан жағы трансшекаралық өзендерге, соның ішінде Іле өзеніне қатысты мәселелер бойынша қытайлық әріптестерімен тұрақты байланыста екенін айтады.

"Бірлескен жұмыстың арқасында қатарынан екінші жыл бойы Алматы облысының диқандары суармалы сумен толық қамтамасыз етіліп отыр. Сонымен қатар Балқаш көлі бассейніндегі экологиялық жағдай да жақсарып келеді", - дейді Балқаш-Алакөл бассейндік инспекциясының басшысы Серік Мейрамбеков.

Жыл басынан бері Қапшағай су қоймасынан Балқаш көліне 3,8 млрд текше метр су жіберілген, былтыр осы кезеңде бұл көрсеткіш 2,9 млрд текше метр болған еді.

"Су мол берілуінің арқасында бір жылдың ішінде Балқаш көлінің деңгейі 12 сантиметрге көтеріліп, Балтық жүйесі бойынша 341,52 метрден 341,64 метрге жетті. Ал көлдегі су көлемі 2 млрд текше метрге ұлғайды", - деді су ресурстары және ирригация министрлігінің баспасөз қызметі.

Қапшағай су қоймасына Қытайдан бастау алатын Іле өзені келіп құяды.

Жексенбі, 4 мамыр күні Прагада ресми сапармен жүрген Украина президенті Владимир Зеленский Ресеймен атысты тоқтату кез келген сәтте мүмкін екенін мәлімдеді. Ондай мүмкіндік іске асуы үшін ол Киевтің одақтастарын Мәскеуге қысымды күшейтуге үндеді.

Чехия президенті Петр Павелмен бірге өткізген баспасөз мәслихатында Зеленский егер Ресейге айтарлықтай қысым көрсетілмесе, онда Ресей басшысы Владимир Путин соғысты тоқтатуға ешқандай нақты қадам жасамайды деп мәлімдеді.

"Ресей тіпті атысты тоқтату туралы АҚШ ұсынысын да елемегеніне бүгін 54 күн болды", – деді Украина президенті. Ол мұндай келісім кемінде 30 күнге жалғасуы қажет екенін, "өйткені бұл дипломатияға шынайы мүмкіндік беретінін" атап өтті.

Чехия президенті Петр Павел Ресей әзірге соғысты тоқтатуға ешқандай нышан байқатып отырмағанын айтты. "Егер соғысты тоқтатуға қажет картаның бәрі біреудің қолында болса, ондай адам – президент Путин. Ол мұны жалғыз-ақ шешіммен іске асыра алады," – деді Павел журналистердің қойған сұрағына берген жауабында.

Өткен аптада Ресей президенті Екінші дүниежүзілік соғыстағы Совет одағы мен оның одақтастарының нацистік Германияны жеңуінің 80 жылдығын тойлауға байланысты 8-10 мамыр аралығында атысты үш күнге тоқтату туралы ұсыныс жариялаған болатын. Зеленский Путиннің бұл ұсынысын мағынасыз деп атап, оның орнына АҚШ наурызда ұсынғандай, атысты кемінде 30 күнге ешқандай шартсыз тоқтатуға шақырды.

Зеленский Чехия президентімен кездесуден кейін Telegram арнасында Украина мен Чехия F-16 жойғыш ұшақтарының ұшқыштары мен авиация техникаларын даярлайтын оқу орталығын құратынын хабарлады.

Ресей 2002 жылдың ақпанында Украинаға қарсы кең көлемді басқыншылық соғысын бастағаннан бері Чех үкіметі Киевке қолдау көрсетіп келеді. Прага украин әскерін ірі калибрлі оқ-дәрімен қамтамасыз ету жөніндегі халықаралық бастамаға жетекшілік етіп отыр. Петр Павелдің айтуынша, былтыр Украинаға 1,6 миллион осындай оқ-дәрі жеткізілген. Владимир Зеленский бұл бағдарлама аясында 2025 жылы 1,8 миллион снаряд алу жоспарда барын айтты.

• Украина президенті зайыбы Елена Зеленскаямен бірге Чехияда ресми сапарда жүр. 5 мамыр күні Зеленский чех қорғаныс өнеркәсібі компанияларының өкілдерімен кездеспек.

• 2025 жылы наурыз айында Чехия президенті, бұрын НАТО-ның әскери комитетінің төрағасы болған Петр Павел Украинаға сапармен барған.

Израиль қарулы күштері Газа секторында ХАМАС тобына қарсы операцияларын "күшейту және кеңейту" мақсатында резервте тұрған ондаған мың адамды әскер қатарына шақыруды бастағанын хабарлады. ХАМАС тобы АҚШ пен Еуроодақта террористік ұйым деп танылған.

Израильдің қорғаныс армиясы (ЦАХАЛ) Газа секторында ХАМАС тобы кепілде ұстап отырған адамдарды қайтару және қарулы содырларды талқандау мақсатында "қысымды арттырып жатқанын" мәлімдеді. Әскери қызметкерлердің айтуынша, армия жоспарға сәйкес, жаңа аймақтарда әрекет етіп, ХАМАС-тың жер үстіндегі және жер астындағы бүкіл инфрақұрылымын жоюды көздеп отыр.

Бұған дейін Газадағы әскер санын ұлғайту мәселесі Израиль министрлер кабинетінің отырысында мақұлданады деп айтылған.

Халықаралық араағайындардың қатысуымен өткен келіссөздер кезінде тараптар атысты тоқтату және 2023 жылдың қазан айында Израильдің оңтүстігіне ХАМАС жасаған шабуылдан кейін радикалды топтың қолында қалған 59 израильдік тұтқынды босату жөнінде жаңа келісімге келе алмады. Қазіргі кезде сол тұтқындардың тек 24-і ғана тірі қалған болуы мүмкін деген болжам айтылып отыр.

Израиль ХАМАС-пен соғыстағы екі айлық бітім сәтсіз аяқталған соң 18 наурызда әскери іс-қимылды қайта бастағаннан бері бірде бір израильдік тұтқын босатылған жоқ. Содан бері Израиль Газа секторындағы үлкен аумақтарды бақылауына алып, жүздеген мың адам тағы да үй-жайын тастап кетуге мәжбүр болды.

ЦАХАЛ әскери іс-қимылды қайта бастағанына байланысты гуманитарлық ұйымдар азық-түлік, су және дәрі-дәрмек тапшылығы күрт артқанын хабарлап, Израильдің әрекетін әскери қылмыс ретінде қарастыруға болатын "аштықта ұстау саясаты" деп атады. Израиль мұндай айыптауды жоққа шығарды деп ВВС хабарлады.

Йеменде әрекет ететін, Иранның қолдауына сүйенетін хуситтер тобы ЦАХАЛ-дың Газа секторындағы операциясын тоқтатуды талап етіп, 4 мамыр күні Израильді "әуе құрсауына" алып, әуежайларына қайта шабуыл жасаймыз деп қоқан-лоққы көрсетті. Сол күні таңертең хуситтер атқан зымыран Израильдің Бен-Гурион әуежайы терминалының маңына түскен еді. Шабуыл салдарынан алты адам жеңіл жараланды. Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху бұл оқиғадан кейін Израиль хуситтерге қарымта шабуылмен жауап қайтаратынын мәлімдеді.

Иранның қолдауына арқа сүйеген хуситтердің "Ансар Алла" деп аталатын тобы Йеменнің айтарлықтай бөлігін бақылауды ұстап отыр. Баллистикалық зымырандарға ие бұл топ ЦАХАЛ 2023 жылы күзде Газа секторында әскери операция бастағаннан кейін Израиль аумағына бірнеше рет зымыран атып шабуыл жасаған. Әдетте ол зымырандарды әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйесі атып жояды. Хуситтер, сондай-ақ, Парсы шығанағы мен Қызыл теңізде Израильмен немесе оның одақтастарымен байланысы бар деп саналған кемелерді де атқылайды. Ал Израиль Йемендегі хуситтер нысандарына шабуыл жасап, АҚШ та қосанжарласа атқылаған.

Әзербайжан парламентінің депутаты Азер Бадамовтың Ресей астанасындағы әуежайда ұсталуына байланысты Баку Мәскеуден ресми түсініктеме беруді талап етті. Әзербайжандық басылымдардың хабарлауынша, Әзербайжан сыртқы істер министрлігінің баспасөз хатшысы Айхан Гаджизаде Бадамовтың Мәскеу арқылы Астраханьға ұшып бара жатқанда Внуково әуежайында ұсталып, Астраханьға ұшатын рейске жіберілмегені туралы ақпаратты растаған. Ресейлік билік өкілдері Бадамовқа Ресейге кіруге тыйым салынғаны хабарлап, кейінірек оны Бакуге кері жөнелткен.

Гаджизаденің айтуынша, Ресей тарапы кіруге тыйым салу туралы шешімді алдын ала ескертпестен және түсіндірместен қабылдаған. Әзербайжан сыртқы істер министрлігінің өкілі депутаттың Астраханьға Әзербайжанның бұрынғы президенті Гейдар Әлиевтің туғанына 102 жыл толуына арналған іс-шараға қатысатын делегация құрамында бара жатқанын айтты. Бұл сапар Астрахань облысы губернаторының орынбасары Денис Афанасьевтің шақыруымен ұйымдастырылған.

Гаджизаденің сөзінше, Ресей СІМ өкілі бұл мәселеге байланысты тергеу жүргізілетінін мәлімдеген, бірақ кіруге тыйым салу шешімінің себептері туралы ешқандай түсініктеме бермеген. Баку бұл әрекетті Ресей тарапынан достыққа жат қадам ретінде бағалап отыр.

Әзербайжандық 1news жаңалық агенттігі Бадамовқа Ресейге кіруге тыйым салынуына оның Ресей мемлекеттік думасының депутаты Николай Валуевке қатысты айтқан сөздері себеп болуы мүмкін деп топшылайды. Бұған дейін Әзербайжан Валуевті "қара тізімег" енгізген. Себебі Валуев телеграм-арнасында Бакудегі "Орыс үйі" ұйымының жабылуына байланысты білдірген пікірінде әзербайжандарды қорлайтын сөз қолданған деген ақпарат тараған. Бұған жауап ретінде Бадамов Facebook парақшасында: "Егер орташа есеппен алғанда "тобырдың" өкілі қандай екенін суреттеп көрсету керек болса, Николай Валуевтің портреті оған ең жақсы мысал болады. Бұл тіршілік иесінің антропологиялық түріне қарап-ақ эволюцияның тұйыққа тірелген тармағының сирек кездесетін үлгісі екеніне көз жеткізуге болады", – деп жазған-ды.

Ақпан айының басында Әзербайжан билігі Бакудегі Россотрудничество өкілдігі – "Орыс үйі" жабылғанын мәлімдеді. Бұл оқиға Ресейдің әуе шабуылына қарсы қорғаныс күштері атып түсірген әзербайжандық жолаушы ұшағының апатынан кейін екі елдің қарым-қатынасы күрт суып кеткен шақта болған еді.

Жақында Әзербайжан парламентінің шетелдің килігуіне қарсы іс-әрекет жөніндегі комиссиясының төрағасы Рамид Намазов ақпан айында Әзербайжанның бірқатар басылымдарына жасалған кибершабуылға Мәскеумен байланысы бар Cozy Bear атты хакерлер тобын айыптады.

Бірқатар елдердің үкіметтері мен журналистік зерттеулер Cozy Bear хакерлер тобын Ресейдің сыртқы барлау қызметімен байланыстырады. Бұл топты бірнеше елдің мемлекеттік органдарына және инфрақұрылымына жасалған шабуылдарға қатысы бар деп айыптаған. Әдетте Мәскеу ондай айыптауларға мән бермейді немесе оларды жоққа шығарады. Әзербайжан жағынан айтылған кейінгі айыптауларға да Ресей ешқандай түсініктеме берген жоқ.

АҚШ президенті Дональд Трамп 4 мамырда NBC News арнасынан көрсетілген сұхбатында Ресейдің Украинаға қарсы соғысын тоқтату туралы бейбіт келісімге қол жеткізуге болады деп сенетінін айтты.

Киев пен Мәскеу бейбіт келісімге келуге қаншалықты жақын тұр деген сұраққа АҚШ президенті "үмітім бар" деп жауап қатты. "АҚШ бұл мақсатқа жетуге тараптардың бірімен жақын, ал екіншісімен онша жақын емес" деді Трамп. Алайда ол Ресей мен Украинаның қайсысын меңзегенін нақтыламады. Бұған қоса Трамп соғысушы тараптар өшпенділік кесірінен бейбіт келісімге қол жеткізе алмауы да мүмкін екенін айтты.

"Мұнда үлкен өшпенділік бар, біз екі кісінің (Украина мен Ресейдің президенттерін меңзеген сияқты – ред.) арасындағы өшпенділік жайлы айтып отырмыз, сондай-ақ кейбір сарбаздардың, шынын айтқанда, генералдардың арасында да ондай бар, олар үш жылдан бері соғысып жатыр", – деді Дональд Трамп.

Келіссөздер процесінен шығу жайлы шешімді қашан қабылдауыңыз мүмкін деген сұраққа Трамп ондай уақыт [бейбіт келісімге көндіру әрекетінен] ештеңе өнбейтінін түсінген кезде келеді деп жауап берді. АҚШ президенті ондай күн туса оларға "ақымақ болуды жалғастыра беріңдер" деп айтамын деді. Ол тіпті бірнеше рет солай жасауға оқталғанын, бірақ кейіннен оң өзгерістер байқалғанын айтты.

Жексенбі күні NBC News арнасынан көрсетілген сұхбатында Дональд Трамп Ақ үйдегі билік басына үшінші мерзімге қайта сайлануға "жеткілікті қолдауы" бар болғаныменр, ондай мүмкіндікті шындап қарастырмайтынын да айтты. "Бұл мен қалаған нәрсе емес", – деді Трамп өзімен сұхбат құрған Кристен Уэлкерге. АҚШ президентінің сөзінше, ол "керемет төрт жыл өткізіп, билікті ұлы бір республикашылға тапсыруды" мұрат тұтады. Сұхбат барысында Трамп вице-президент Джей Ди Вэнс пен мемлекеттік хатшы Марко Рубионың жақсы жұмыс істеп жатқанын атап өтті, бірақ "мұрагер туралы айтуға әлі ерте" деді.

• Өткен аптада АҚШ мемлекеттік департаментінің өкілі Тэмми Брюс Вашингтон Украина мен Ресей арасындағы қатынасты бейбіт реттеуге қатысты ұстанымын өзгертіп жатыр және АҚШ бұдан былай келіссөзге араағайын болу үшін "бірінші шақырту алысымен жахан кезіп ұша жөнелмейді" деп мәлімдеген. Брюстің сөзінше, мемлекеттік хатшы Марко Рубио АҚШ-тың қатысу форматы өзгеретінін ашық айтқан, дегенмен бейбіт бастамаларға қолдау көрсетіле бермек. Кейінгі апталарда Рубио, вице-президент Джей Ди Вэнс және Трамп АҚШ бұдан былай келіссөздерде белсенді араағайын болмауы мүмкін екенін бірнеше рет айтқан.
• АҚШ Конституциясының 22-түзетуінде: "Ешкім президент қызметіне екі реттен артық сайлана алмайды" деп жазылған. Трамп қазір президент ретінде екінші мерзімінде қызмет атқарып жатыр. Алайда наурыз айында ол президенттікке қайта келу жайлы сөз болған кезде "мен қалжыңдап отырған жоқпын" деп мәлімдеген еді. Ол кезде Трамп түсініктеме бермей, "ондайға мүмкіндік беретін әдістер барын" да айтқан.

Orda сайты Қазақстан аумағында бір жабылып, қайта ашылды. Сайттың жабылғанын 4 мамырда күндіз сайттың басшысы журналист Гүлнар Бажкенова хабарлады.

“Елімізден басқа аумақта сайтымыз ашылып тұр. Сайттың қазақша және ағылшынша нұсқалары қалыпты істеп тұр” деп жазды ол Facebook-та.

Оның сөзінше, редакция мәселені шешуге шамасыз. “Бәрі ықпалды лауазымды тұлғаларға байланысты” деді ол.

Журналист ҚазТАГ агенттігіне сайтпен проблема 3 мамыр кеште басталғанын, сол кезде бір ашылып, бір ашылмай тұрғанын, ізінше мүлде жабылып қалғанын айтты. Ол мұны редакцияның "тәуелсіз" саясатымен байланыстырып, "жарты жылдан бері келіссөз жағдайында" өмір сүріп жатқанын айтты. Бірақ нақты кіммен не жөнінде келіссөз жүргізіп жатқанын нақтыламады.

"Егер бәрін айтсам, мені мүлде жауып тастай ма деп қорқамын. Бірақ бұл белгілі бір мақалалармен тіке байланысты емес, мұның барлығы маған қатысты" деді Орда жетекшісі.

Жексенбі күндіз сайттың ашылмай тұрғанын Азаттық тілшісі де байқады. Интернет веб-ресурс бірнеше провайдерден ашылмай тұрды, бірақ VPN-мен оңай ашылып тұрды.

Уәкілетті органдар ақпаратқа түсініктеме бермеді.

ҚазТАГ-тың жазуынша, Бажкенова кейін мәдениет және ақпарат министрлігі өкілдерінің редакцияға хабарласып, мәселені шешуге көмектесетіндіктерін айтқан. Orda сайты қазір ашылып тұр.

Қазақстанда ақпарат құралдарының сайттары мен әлеуметтік желілердің жұмысы баяулауы немесе ашылмай қалғаны жөнінде ақпарат шығып тұрады. "Әділ сөз" баспасөз қорғау ұйымының мәліметінше, кейінгі айларда елде TikTok жұмысы баяулап, "Ахуал сегодня" YouTube арнасының контенті шектелген.

Freedom House халықаралық адам құқықтары ұйымының "Интернет еркіндігі" есебінде Қазақстан тағы да "интернеті еркін емес ел" қатарында аталған. Кейінгі бір жылда Қазақстан "интернет пайдалану", "контентті шектеу" және "қолданушы құқығын бұзу" жөнінен бұрынғыдан еш өзгермеген.

Украинадағы соғыс барысында "ядролық қару қолдануға қажеттілік болмады". Ресей президенті Владимир Путин "Россия" мемлекеттік телеарнаның тілшісі Павел Зарубинге берген сұхбатында осылай деп мәлімдеді. Зарубин өзінің телеграм-арнасында Путиннің билікте отырғанына 25 жыл толуына орай түсірілген фильмнен үзінді жариялаған. Фильм жексенбі күні кешке көрсетілмек.

Путиннің айтуынша, соғыс барысында Ресейдің "қателескенін қалап, оны арандатқысы келгендер" болған. Оның сөзінше, Украинадағы соғысты "Ресейге қажет нәтижемен" "қисынды түрде соңына" дейін жеткізуге Ресейдің шамасы бар және ол үшін "ядролық қаруды қолданудың" қажеті жоқ.

Путин сонымен бірге болашақта "орыс халқының украиндық бөлігімен" (сұрақтың өзі солай құрылған және Путиннің өзі де бұған дейін украиндар мен орыстарды "бір халық" санайтынын білдірген) табысу қажеттігін де мәлімдеді.

Сұхбат 27 наурызда жазылған.

Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін Путин ядролық қару қолдану мәселесін бірнеше рет айтқан және оны "қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қажет ең соңғы амал" деп атаған. Былтыр Ресей ядролық қаруды пайдалану мүмкіндігін кеңейтетін өзінің ядролық доктринасына өзгеріс енгізген. Жаңа доктринаға сәйкес, мысалы, Ресей аумағы ядролық емес қарумен жаппай атқыланған жағдайда және тіпті мемлекеттің өмір сүруіне қатер төнбесе де, осы жағдай ядролық қару қолдануға негіз бола алады.

Батыс ақпарат құралдарының жазуынша, атап айтқанда Financial Times дереккөздерге сүйене отырып, 2022 жылы күзде Ресей әскері шегінген кезде Ресейдің ядролық қару қолдануы мүмкін екенін жазған. Мәскеуді ядролық қару қолданудан сол кезде Қытай айнытқан деп айтылады, мұны АҚШ-ты сол кездегі мемлекеттік хатшысы Энтони Блинкен де айтқан.

Йемен ұшырған баллистикалық ракета жексенбі күні таңертең Израильдегі Бен-Гурион халықаралық әуежайы маңына түсті. Израиль ақпарат құралдарының хабарлауынша, кемінде бір адам зардап шеккен. Автомобиль жолы бүлінген. Жергілікті ақпарат құралдары жарылыс болған орындардан видео жариялады.

Израильдің қорғаныс әскері ракетаны атып түсіруге тырысқанмен әуежай маңына түскенін растады. Ведомствоның ресми мәлімдемесінде оқиға зерттеліп жатқаны айтылған.

Әуежай жұмысын тоқтатты.

Йеменнің едәуір бөлігін бақылайтын және баллистикалық ракеталары бар ираншыл "Ансар Алла" (хуситтер) тобы бұған дейін Газа секторында әскери қимылды тоқтатуды талап етіп, Израиль аумағына талай ракета жіберген. Әдетте мұндай ракеталарды әуе қорғаныс жүйесі атып түсіреді.

Хуситтер сонымен бірге Араб шығанағы мен Қызыл теңізде Израиль мен оның одақтастарына қатысы бар кемелерді атқылайды. Өз кезегінде Израиль де Йемендегі хуситтердің нысандарына соққы жасаған.

Сербия президенті Александр Вучич АҚШ-қа сапарын үзіп, Сербияға оралды. Сенбі күні ол Белградтағы әскери-медицина академиясына жатқызылды деп жазды серб басылымдары. Дәрігерлердің сөзінше, Вучичтің жағдайы "тұрақты әрі қанағаттанарлық", алайда ол жақын күндеріне қызметіне оралмайды.

Сербия қаржы министрі Синиша Мали ізінше сенбі күні кешке Вучич ауруханадан шығарылғанын айтып, президенттің тәуірлігенін жеткізді.

Сербия қорғаныс министрлігіне қарасты денсаулық сақтау басқармасының жетекшісі, кардиолог-дәрігер профессор Драган Динчичтің мәлімдемесіне қарағанда, Вучич АҚШ-қа сапарлап жүргенде кенет кеудесі қатты ауырған. Дәрігерлер оның қан қысымы көтерілгенін анықтаған. Динчичтің айтуынша, кейінгі он жылда президент үш рет осылай ауырған. Дәрігердің сөзінше, Сербияға ұшу кезінде президент өзін тәуір сезінген.

Вучичтің өзі ешқандай мәлімдеме жасаған жоқ.

АҚШ-қа сапары алдында Вучич ол жақта АҚШ республикалық партияның бірнеше лауазымды өкілімен кездесетіні хабарланған еді. Өзін нашар сезінгенге дейін Сербия президенті Флоридада Нью-Йорктің бұрынғы мэрі, Дональд Трамптың бұрынғы адвокаты Рудольф Джулианимен, республикашылдардың өкілі Клаудиа Тенни және серб кәсіпкерлерімен кездесіп үлгерген.

• Бұған дейін Сербия президенті АҚШ-қа сапарынан кейін Мәскеудегі әскери парадқа қатысатынын мәлімдеген еді. Еуроодақ өкілдерінің сынына қарамастан ол Мәскеуге сапарын шегермейтінін айтқан еді.
• 9 мамырда Мәскеуге Словакия премьер-министрі Роберт Фицо да баруды жоспарлап отыр. Егер ол сапарласа, Фицо Ресей Украинаға басып кіргелі бері Ресейге барған алғашқы ЕО жетекшісі болады. Словакия ақпарат құралдары дегенмен кейінгі кезде Фицоның денсаулығы нашарлағанын жазды. Ол Ұлыбританияға сапары мен 1 мамыр күнгі бағдарламасын кейінге шегерген. Фицо партиясының мүшесі, депутат Ян Рихтер сенбі күні соған қарамастан премьер Мәскеуге сапарын шегермейді деп мәлімдеді.

Украина қорғаныс министрлігінің бас барлау басқармасының мәлімдеуінше, украин әскері 2 мамырда ресейлік Су-30 жойғыш ұшағын зениттік қондырғы орнатылған экипажсыз "Магура" катерінен атып түсірді. Ақпаратқа қарағанда, оқиға ресейлік Қара теңіз флоты орналасқан Новороссийск портына жақын жердегі акваторияда болған. 3 мамырға қараған түні украин әскері Краснодар өлкесі жағалауындағы нысандарға экипажсыз катер және дронмен соққы жасаған. Ал Ресей әскери авиациясы шабуылға тойтарыс беруге қатысқан.

Ведомствоның телеграм-арнасы жариялаған видеода атып түсірілген ресейлік ұшақ көрінеді. Жойылған ұшақтың құны 50 млн доллар деп айтылады.

"Бұл теңіз дронының әлемде әскери ұшақты алғаш рет жоюы" деп жазылған хабарламада. Алайда мәселе алғашқы дрон жөнінде болып отырған жоқ. 2024 жылы 31 желтоқсанда украин барлау басқармасы екі ресейлік Ми-8 тікұшағын теңіз дронымен атып түсіргенін хабарлаған. Ресейлік бейресми дереккөздер сол кезде бір тіұшақ атып түсірілгенін айтқан еді.

Ресей қорғаныс министрлігі әзірге Украина бас барлау басқармасының хабарламасына реакция білдірген жоқ. Алайда ресейлік әскери телеграм-арналар Су-30 жойғыш ұшағының атып түсірілгенін және оны теңіз дроны құлатқанын мойындады. "Рыбарь" телеграм-арнасы украин әскері Новороссийскінің батысына таман 50 шақырым аумақта украин әскері Су-30 ұшағын атқанын жазды.

Ұшқыштар ұшақтан секіріп кеткен – оларды азаматтық теңізшілер алып кеткен. "Ең бастысы адамдар тірі" деп жазды "Рыбарь". Әуе ғарыш күштеріне жақын ресейлік Fighterbomber арнасы да солай деп жазды. Украиналық "Крымский ветер" телеграм-арнасының жазуынша, Су-30СМ ұшағы атып түсірілген болуы мүмкін. Ал экипажды Панама туымен жүретін "Виктория Форчун" кемесі алып кетті деп жазды Крым.Реалии.

Украина президенті Владимир Зеленский 3 мамыр кешкі видеомәлімдемесінде аннексияланған Қырымдағы нысандарға шабуыл кезінде украин әскері тағы бір ресейлік ұшақты жойғанын мәлімдеді. Әзірге ақпаратты растайтын тәуелсіз дереккөз табылмады.

Украина президенті Владимир Зеленский Ресей басшысы Владимир Путиннің Жеңістің 80 жылдығын атап өту кезінде атысты үш күнге тоқтату туралы ұсынысын қабылдамады.

Зеленский Путиннің ұсынысын "қойылым" деп атап, мұны "өзін оқшауланудан шығару үшін" жасап отыр деп мәлімдеді. Украина президенті атысты үш күнге емес, 30 күнге тоқтатуды ұсынды.

"Шартсыз атысты тоқтату – америкалықтар ұсынған модель. Біз сонымен жүріп келе жатырмыз. Сол мерзім немесе басқа – ертерек болғаны жақсы. Неге атысты 30 күнге тоқтату керек деп санаймыз? Себебі үш, бес, жеті күн ішінде ештеңені келісе алмайсың" деді Зеленский. Оның сөзінен "Интерфакс-Украина" үзінді келтіреді.

Зеленскийдің пікіріне реакция білдірген Кремльдің өкілі Дмитрий Песковтің мәлімдеуінше, украин билігінің Ресей басқыншылығына реакциясы – бұл бейбітшілікке дайындық тесті еді.

"Екіұштыдан гөрі – кесімді мәлімдемелерді, ең бастысы – мереке күндері шиеленісті азайтуға бағытталған әрекеттерді күтеміз" деді Песков.

Украина басшысы бүгін журналистерге Ватиканда АҚШ президенті Дональд Трамппен кездесу қалай болғанын айтты.

"Біздің команданың жұмысына құрметім зор, бірақ бетпе-бет форматы меніңше, тиімді болды. Бізде әңгіме ауаны дұрыс бағытта өрбіді" деді Зеленский.

Оның сөзінше, осы кездесуден кейін Трамп "барлығына басқаша қарай бастаған".

Зеленский мен Трамп 26 сәуірде Ватиканда кездескен. Олар Рим папасы Францискімен қоштасу рәсіміне барған. Екі басшы 28 ақпан Вашингтонда дауласып қалғаннан кейін алғаш рет бетпе-бет кездескен. Зеленскиймен келіссөзден кейін Трамп Ресей басшысы Владимир Путинді соғысты тоқтатқысы келмегені үшін сынаған.

28 сәуірде Владимир Путин 8 мамырға қараған түннен бастап үш күн әскери қимылды тоқтататынын мәлімдеген. Ал Киев атысты мүлде тоқтатуды ұсынған еді.

Путиннің мамырда бірнеше күнге атысты тоқтату туралы ұсынысына реакция білдірген Ақ үй өкілдері "уақытша емес, атысты тұрақты түрде тоқтатуға" шақырған.

АҚШ Ресейге қарсы жаңа экономикалық санкция пакетін дайындады. Бұл жөнінде дереккөздерге сүйенген Reuters хабарлады. Дереккөздің айтуынша, шектеулер энергетика және банк секторына қарсы бағытталған. Санкция тізімінде "Газпром" және табиғи ресурс саласындағы өзге де компаниялар бар.

Санкцияның мақсаты – Мәскеуге қысымды үдету және оны президент Дональд Трамптың Ресей-Украина соғысын аяқтау бойынша бастамасын қолдауға итермелеу деді дереккөздер. Трамп ұсынылған шараларды қолдай ма, жоқ па, әзірге белгісіз.

АҚШ ұлттық қауіпсіздігінің өкілі Джеймс Хьюиттің айтуынша, президент әу бастан-ақ атысты толық тоқтатуға күш салып келеді, бірақ келіссөздің жай-жапсарын айтудан бас тартты. АҚШ қаржы министрлігі түсініктеме бермеді.

Bloomberg-тің мәліметінше, Трамп Ресейге қысымды үдетудің бірнеше жолын қарастырып жатыр. Трамптың жоспарының жай-жапсары айтылмайды.

Бұған дейін осы аптада АҚШ-тың 70-тен астам сенаторы Ресейге қарсы ірі санкция салу туралы заң жобасын қолдаған. Құжатта өзге жайттармен қатар Ресейден мұнай, газ, уран сатып алатын елдерден келетін импорттық тауарға салынатын баж салығын 500% дейін өсіру қарастырылған.

Өзбекстанның Сentrum Air әуе компаниясы 5 мамырдан бастап Ташкент пен Алматы арасында жолаушылар тасымалдай бастайды. Бұл жөнінде 3 мамырда Қазақстан азаматтық авиация комитеті хабарлады.

Мамырда аптасына екі рет – дүйсенбі мен бейсенбі күндері рейстер ұшырылмақ, ал 6 маусымнан бастап жұма күні ұшатын үшінші рейс қосылмақ.

Сentrum Air – 2023 жылдан бастап жұмыс істеп келе жатқан жеке әуе компаниясы. Ол әлемнің 15 қаласынан Ташкентке жолаушыларды тасымалдайды.

Осы күнге дейін Алматыдан Ташкентке бірнеше ірі әуе компаниялар рейстер ұшырып келеді, арасында AirAstana мен Uzbekistan Airways де бар.

Украинаның мемлекеттік "Хочу жить" жобасы Украинаға қарсы соғысқа қатысу үшін Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшартқа отырған 170 түркімен азаматының аты-жөнін анықтады. Тізімдегі 27 адам – соғыста қаза болған деп айтылады. Тізімдегілердің ең жасы – 20 жаста, ең үлкені 61-де.

Бұған дейін "Хочу жить" Ресей әскері қатарында соғысқан Орталық Азияның төрт мемлекетінің азаматтарының деректерін жариялаған еді. Тізімде 661 қазақстандықтың аты-жөні бар. Бұған қоса, 360 қырғыз азаматы, 931 тәжік азаматы, 1110 өзбек азаматы бар.

Украиналық жобаның есебіне қарағанда, Ресей әскері жағына Орталық Азия елдерінің кемінде 3232 азаматы қосылған.

Жоба авторларының пікірінше, Орталық Азия елдерінің азаматтарын Ресей әскеріне негізінен көп ақша береміз деп алдап немесе қысым көрсетіп соғысқа тартады.

Орталық Азия елдері Ресейдің Украинаға басып кіру мәселесінде бейтарап болуға тырысады. Олар әскери басқыншылықты тіке айыптамағанмен қолдамаған да.

Келесі аптада Орталық Азия елдерінің басшылары Екінші дүниежүзілік соғыстағы жеңістің 80 жылдығына орай Мәскеуде өткізілетін парадқа қатысады. Бес елдің президенттері мұндай парадқа 2023 және 2024 жылы да барған.

Украинаға Ресей басқыншылығы жалғасып жатқан шақта Кремль Жеңіс күнін тойлауға ерекше мән беріп отыр. Биыл Ресей Жеңістің 80 жылдығын тойлауды ауқымды түрде атап өтуді жоспарлап отыр. Ресей билігі бұл күнді өзінің саяси мақсаттарын ілгерілету үшін пайдаланады, мысалы Украинаға қарсы басқыншылығын ақтау үшін де қолданады.

Америкалық R.E.M. рок-тобы 1981 жылы жазылған "Radio Free Europe" ("Азат Еуропа радиосы") әнінің ремиксін шығарды. Әнді Бүкіләлемдік баспасөз еркіндігі күні жариялап отыр.

АҚШ-тың Дональд Трамп президенттікке келген соң АҚШ-тың Ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі (USAGM) Конгресс бөлген грантты Азаттық радиосына бермей отыр.

R.E.M. тобы қолдау ретінде Азаттық радиосының бренд түсі – сарғыш түспен пластинка, футболка және постер шығарады.

"Бұл – біздің сөз бостандығы мен сапалы журналистиканы қолдауға қосқан үлесіміз. Музыка я еркін баспасөзге цензура салу шындыққа төнген қауіп болады. Баспасөз еркіндігі күні Азат Еуропа радиосының ержүрек журналистеріне сәлем жолдаймын" деді топтың лидері Майкл Стайп америкалық CBS телеарнасына берген сұхбатында.

R.E.M. тобы ашқан онлайн-платформа арқылы әнді, футболканы, постерді сатып алуға болады. Әннен түскен қаржы Азаттық журналистеріне әріқарай адам құқығы, сөз бостандығы миссиясын орындауға беріледі.

"Мен – R.E.M. тобының тыңдарманымын. Олардың музыкасы – мен үшін бостандықтың, ой еркіндігінің бейнесі. Әндерінің сөзі бізді ойландырып, шабыттандырады. Дәл қазір Азаттық радиосының журналистері де осындай іспен айналысып жатыр. Яғни, халықты ақпараттандырып, шабыттандырады және аудиторияның еркіндігі үшін күреседі. Біздің ауыр жұмысымызды R.E.M. тобының талантты музыканттары атап өтіп жатыр" деді Азат Еуропа/Азаттық радиосының президенті Стив Капус.